ضرب سکه در قدیم
تعداد نمایش : 1274
در ایران معمولاً سکه را با چکش ضرب می‌زدند و طریقه ضرب این گونه مسکوکات آسان بود.
قرن‌ها به این ترتیب عمل می‌کردند که ابتدا نقش پشت سکه را روی فلز محکمی که معمولاً از فولاد بود به‌طور معکوس و منفی حکاکی می‌کردند و آن را در وسط سندان کار می‌گذاشتند و به همان طرز عیناً نقش روی سکه را نیز در سر سنبه‌ای از فولاد حکاکی می‌کردند. پس از تعیین عیار مناسب فلزات و ذوب و شمش نمودن، آنها را خرد کرده به قطر و وزن لازم به صورت قطعاتی می‌بریدند و آن را گداخته به ضرب فشار چکش به صورت مسکوک درمی‌آوردند.
این نوع سکه زدن منحصر به ایران نبود، تقریباً در همه جای دنیا به همین شیوه عمل می‌شد، بعدها به صورت بسیار ابتدایی از منگنه‌ها استفاده می‌کردند و پس از سال ۱۵۶۱ م با اختراع ماشین ضرب سکه در اروپا، سکه‌های استاندارد رواج یافت.
در سیاحت‌نامه شاردن در توصیف چگونگی ضرب سکه در دوران صفوی تنها به این توضیح بسنده شده‌است که "پول ایران با چکش ضرب می‌شود و با قالب‌ریزی هیچ‌گونه آشنایی ندارند. توصیفی که تذکره الملوک از نُه مرحله ضرب سکه، یعنی مراحلی که باید فلز گران‌بها از آن بگذرد تا به صورت سکه در آید، به دست می‌دهد بسیار پرارزش است؛ زیرا که نه شاردن و نه هیچ‌یک از سیاحان معاصر وی از شیوهٔ سکه‌زنی در ایران سخنی نگفته‌اند بر اساس نوشته‌های کتاب تذکرة الملوک، در زمان صفویه نظم و ترتیب خاصی برای ضرب سکه وجود داشت و ضرابخانه، سازمان اداری گسترده‌ای دارای مشاغل متنوع بود که تحت نظر معیرالممالک اداره می‌شود عزل و نصب حکاکان، زرکشان، ضراب باشی، ضابطان، صنعتگران، کارکنان و کارمندان با وی بود و هیچ‌یک از عاملین دیگر حق دخالت نداشتند. دستگاه‌های مهم ضرابخانه عبارت بودند از:
- ۱- دستگاه سباکی (گدازنده) برای ذوب و خالص کردن طلا و نقره.
- ۲- دستگاه قرص‌کوبی که فلزات را به شکل قرص درمی‌آورد.
- ۳- دستگاه آهنگری برای شمش کردن فلزات.
- ۴ - دستگاه چرخ‌کشی برای نوار کردن شمشها به ضخامت معین.
- ۵ - دستگاه قطاعی برای قطعه قطعه کردن نوار فلزات.
- ۶ - دستگاه کهله‌کوبی، فلزات قطعه شده را پهن کرده، به اندازه سکه درمی‌آورد.
- ۷ - دستگاه سفیدی‌گری، قرصهای زر و سیم را پاک می‌کرد.
- ۸ - دستگاه تخش‌کُنی، قرصهای کم‌وزن را جدا کرده، مجدداً با وزن صحیح آماده می‌کرد.
- ۹ - دستگاه سکه‌کُنی، قرصها را سکه می‌کند
در دوران افشاریه و زندیه تا اواسط قاجاریه وضع ضرب سکه کم و بیش به همان صورت بود تا در سال ۱۲۸۲ هـ. ناصرالدین شاه دستور داد ضرابخانه‌ای با روش جدید از فرانسه خریداری و به ایران وارد شود و پس از وقفه‌ای دوازده ساله، ضرابخانه جدید در سال ۱۲۹۴ هـ به دستیاری پشان، مستشار اتریشی، کار خود را آغاز نمود.
بزرگ‌ترین سکه جهان سکه‌ای زرین است که نوشته روی آن به فارسی است و مشخصات سکه عبارت است از: وزن آن بیش از هفتاد اونس (اونس = ۳۱٫۱۰۳۴۷۶۸ گرم) - اندازه قطر و دایره این سکه ۱۴/۵ سانتیمتر است. نوشته روی سکه «لا اله الا الله محمد رسول‌الله» و عبارت «ضرب دارالخلافه شاه جهان‌آباد ۱۰۶۴» و درحاشیه آن هم این شعر دیده می‌شود:
- از صدق ابی بکر شد ایمان انور
- اسلام قوی دست شد از عدل عمر
- دین تازه شد از شرم و حیای عثمان
- و ز علم علی یافت ولایت زیور
این سکه منحصربه‌فرد بوده و اکنون در موزه بریتانیاست.
از زمان مظفرالدین شاه قاجار سکه نیکلی هم در ایران رایج شد. در سال ۱۲۷۸ خورشیدی قراردادی با بانک شاهنشاهی برای ضرب معادل ۱۵۰ هزار تومان سکه نیکلی بسته شد. از سال ۱۳۲۲ قمری (۱۲۸۳ خورشیدی) این سکه‌ها وارد گردش شد و همه ساله ضرب این سکه‌ها و ورود آنها به ایران ادامه یافت.
